In deel 1 van deze mini-serie zagen we dat er na tweeënhalf jaar corona onder een gemiddeld herstel van leerresultaten grote verschillen tussen scholen schuil gingen. De analyse spitste zich toe op de drie kernvakken begrijpend lezen, spelling en rekenen van de leerjaren 6-8. Bij elk bestuur waarvoor Leeruniek de corona-impactanalyse uitvoerde (in totaal voor ruim 450 scholen), rees de vraag: wat kan deze verschillen verklaren?

Bestuurders waren benieuwd naar mogelijke verklaringen voor verschillen tussen scholen. Is er meer vertraging (of geringer herstel) bij scholen met een complexere populatie (hogere schoolweging)? Worden kleinere scholen harder geraakt dan grotere scholen? Worden scholen in kleine gemeenten of dorpen harder of juist minder geraakt dan scholen in de grotere steden? 

Zo blijken de verschillen tussen scholen in hetzelfde deel van het spectrum (lopend van 20-40) van schoolwegingen, bijv. de schoolwegingen 28-32, groter dan de verschillen tussen een groep scholen onder (bijv. 24-28) of juist boven in het spectrum (bijv. 32-36).

Iets soortgelijks werd zichtbaar wanneer we kleine en grote scholen vergeleken of rekening hielden met de geografische locatie. Telkens waren verschillen binnen een categorie groter dan tussen categorieën. Kortom: externe factoren zijn amper dé verklaring voor de mate van impact van tweeënhalf jaar corona op de leerresultaten van kernvakken.

Welke betekenis geven jullie aan deze bevindingen, Marie-Lou en Kim? 

Kim: “Op het eerste gezicht is het contra-intuïtief. Net zoals je gewend bent aan iets lagere leeropbrengsten van scholen met een hoge weging, ben je geneigd om daar ook een grotere impact van corona te verwachten op de resultaten.

Dit blijkt dus niet per sé zo te zijn. De schoolweging, de omvang van de school en ook de stedelijkheid verklaarden de verschillen van de impact van corona tussen scholen niet.”

“Heel herkenbaar dat mensen van nature een snelle, eenduidige verklaring zoeken voor een bepaald effect, zeker in onzekere situaties als deze” vult Marie-Lou aan. “Dat geeft het gevoel dat je de situatie begrijpt en dus beheerst. In de praktijk spelen echter altijd meerdere - zowel interne als externe - factoren een rol, en dat voelt soms ongemakkelijk. ”

“De valkuil”, vervolgt Marie-Lou, “is dat je voorbij gaat aan de werkelijke oorzaken en daardoor niet aan de juiste knoppen draait. Externe attributie wordt dan een excuus om geen goede analyse te maken en daadwerkelijk te duiden wat er gebeurt. Het effect is dat de blik niet naar binnen wordt gericht, en er amper sprake meer is van zelfreflectie. Vragen als: doen wij de juiste dingen? en doen we de dingen goed? worden niet meer gesteld. Er wordt niet geëvalueerd en ook niet bijgesteld. Er is op dat moment geen sprake van cyclisch werken en verbetering van de onderwijskwaliteit.”

“Mijn advies: zorg dat je interne en externe oorzaken op waarde schat”, zegt Kim. “Kijk bijvoorbeeld kritisch naar de manier waarop je met de corona-omstandigheden bent omgegaan. Bijvoorbeeld: wat was de kwaliteit van de instructie tijdens de schoolsluitingen en de periode waarin beperkende maatregelen golden? Gebruik de data als startpunt en maak een goede oorzakenanalyse. Juist dan kom je tot een scherpere reflectie en beter zicht op passende interventies. Die kunnen het verschil maken voor leerlingen.” 

“Overigens geldt de noodzaak van duiding ook in normale omstandigheden”, zegt Marie-Lou. “Hier goed in worden draagt bij aan een krachtige lerende cultuur, waarin het onderwijs continu wordt verbeterd. Het verbeteren van die factoren waar je invloed op hebt, geeft je grip op de situatie. Het geeft handvatten om te evalueren en bij te stellen. Op deze manier werk je aan een continue cyclus van kwaliteitsverbetering. En wie wordt daar nu niet blij van!”

“De schoolweging, de schoolgrootte en de stedelijkheid verklaren geen van alle de verschillen van de impact van corona tussen scholen. Welke verklaringen voor de verschillen tussen scholen zijn er dan wel? Wat zag Leeruniek nog meer?” vraagt Kim.

Lees hier meer over in deel 3 van deze miniserie “Sterker uit corona”.