Delen?
Administratiedruk in het basisonderwijs
Waarom het maar niet minder wordt
Beknopte samenvatting
-
Onnodige administratie ontstaat vaak in de school zelf
-
De wettelijke ruimte is groter dan veel scholen denken
-
Administratiedruk is vooral een cultuurprobleem
-
Vertrouwen en eigenaarschap is de sleutel tot verlichting
Luister naar dit artikel als podcast (AI-gegenereerd)

Onnodige administratie
Natuurlijk zien leerkrachten het nut van admin. Het is nodig, noodzakelijk zelfs, om zicht te houden op de ontwikkeling van leerlingen, de kwaliteit van het onderwijs en om kennis te delen met collega’s, ouders, de inspectie en het bestuur. Dat hoort bij een professionele onderwijspraktijk.
Maar werkdruk ontstaat meestal niet door zinvolle administratie. Die ontstaat door taken die weinig toevoegen: groepsplannen die niemand gebruikt, voortgangsinformatie die in meerdere systemen moet worden ingevoerd, formats die ‘voor de zekerheid’ bestaan of protocollen die niet worden geëvalueerd. Dan voelt administratie al snel als iets dat vooral bedoeld is voor anderen in plaats van als ondersteuning van het eigen onderwijs.
Daarom is het belangrijk dat scholen regelmatig kritisch kijken naar alle administratieve handelingen in de school, óók de zinvolle. Wegen de opbrengsten nog steeds op tegen de tijd die leerkrachten erin steken? Want, zoals ook de Algemene Rekenkamer in het rapport benadrukt: die tijd kunnen zij maar één keer besteden. Als je niet oppast, neemt het tijd weg van zaken die veel belangrijker zijn: onderwijs geven en leerlingen begeleiden.

Wetten en regels: wat moet nu echt?

Vertrouwen boven controle
Wat als we het omdraaien? Wat als we niet beginnen met controle, maar met vertrouwen? Leerkrachten hebben geen moeite met data of verantwoording, stelden we al vast. Ze willen best analyseren en registreren, als het maar betekenisvol is. Als er maar ruimte is voor hun professionele oordeel en zij mee kunnen denken over wat zij registreren, wanneer en met welk doel.
Wanneer teams overstappen van controleren naar faciliteren, gebeurt er iets belangrijks: administratie wordt weer een hulpmiddel in plaats van een hindernis, dossiers worden kleiner en overzichtelijker, gesprekken gaan over onderwijs in plaats van bewijsvoering, tijd in de groep neemt toe en eigenaarschap en professionele trots groeien.
- Maak een strikte scheiding tussen de wettelijke eisen en eigen keuzes en communiceer daar helder over. Laat leerkrachten meebeslissen over welke gegevens belangrijk zijn. Eigenaarschap groeit wanneer leerkrachten invloed hebben op wat er wordt vastgelegd.
- Organiseer regelmatig, bijvoorbeeld aan het begin of het einde van het schooljaar, korte teammomenten waarin je de administratieve taken inventariseert en deze vraag bespreekt: waarom doen we dit eigenlijk nog?
- Zorg voor goede communicatie tussen bestuur, schoolleiding en leerkrachten. Vertrouwen van bovenaf is essentieel om werkdruk onderaan te verlagen.
- Maak één duidelijk, geïntegreerd systeem leidend, want veel werkdruk komt door dubbel registreren. Richt processen zo in dat andere registraties hier automatisch uit voortkomen.
- Leg alleen vast wat leidt tot actie. Zo niet, dan hoort het waarschijnlijk niet thuis in het dagelijkse werk van leerkrachten. Admin moet handelen versterken, niet vervangen.
- Bouw vertrouwen expliciet in je werkwijze in. Leg als team vast: we vertrouwen op het professionele oordeel van leerkrachten en gebruiken admin ter ondersteuning, niet ter controle. Maak dit zichtbaar in afspraken, taalgebruik en overlegcultuur, zodat het geen losse kreet blijft, maar onderdeel van de dagelijkse praktijk.

Geschreven door:
Cora de Raaf

