Om het onderwijs optimaal af te stemmen op de onderwijsbehoeften van leerlingen, maken we in het onderwijs niet alleen gebruik van harde of meetbare data zoals toetsgegevens, maar ook van zachte of merkbare data. Deze kindkenmerken bevatten informatie over bijvoorbeeld de sociaal-emotionele ontwikkeling, werkhouding, lichamelijke ontwikkeling en thuissituatie van leerlingen. Leerkrachten verkrijgen deze informatie door observaties, kindgesprekken en gesprekken met ouders of andere betrokkenen.

De kindkenmerken bestaan enerzijds uit stimulerende factoren oftewel alles dat helpend is bij de ontwikkeling van leerlingen, en anderzijds uit belemmerende factoren. Hiermee doelen we op alles dat de ontwikkeling afremt. De onderwijsbehoeften verwijzen naar de aanpak of de voorwaarden waaronder leerlingen tot leren komen. 

Op elke school zijn er afspraken over de momenten in het schooljaar dat de leerresultaten geëvalueerd worden. Zo is of zou het ook moeten zijn voor de kindkenmerken. De eerste keer in het nieuwe schooljaar dat de kindkenmerken geëvalueerd worden, is vaak na de startgesprekken en/of na een week of 6. De leerkracht kent de leerlingen dan inmiddels een beetje en kan nagaan of de kindkenmerken die de vorige leerkracht noteerde, teruggezien worden of dat er aanvullingen te geven zijn. Andere geschikte evaluatiemomenten zijn bijvoorbeeld na het invullen van de signaleringslijsten van methodes die de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen in beeld brengen, zoals KanVAS of Kindbegrip.  

Door ook bij het evalueren van de kindkenmerken een cyclische werkwijze te volgen, sta je als leerkracht bewust stil bij de behoeften van je leerlingen. Je houdt in de gaten of de aanpak effectief is en je zorgt ervoor dat opgedane kennis niet verloren gaat, maar doorgegeven wordt aan leerkrachten die na jou komen. Een voorbeeld van een cyclische werkwijze is de READ-cyclus. De resultaten (R), oftewel de informatie die uit observaties en/of gesprekken met en over leerlingen komt, zijn het vertrekpunt. Bij de evaluatie (E) wordt de context meegenomen en nagedacht over eventuele verklaringen. Hierdoor ontstaat begrip en dat is nodig om de aanpassingen (A), de onderwijsbehoeften, te bepalen. Alles staat in dienst van het begrijpen van je leerlingen en bepalen wat je in de komende periode gaat doen. 

Leerkrachten zijn soms geneigd om (te) veel informatie over hun leerlingen vast te leggen in een goedbedoelde poging om zorgvuldig te zijn. Ondanks hun spaarzame tijd. Het schiet de doelen van het evalueren van de kindkenmerken voorbij. Wij formuleerden om die reden 7 schrijftips die jou helpen om korte, bondige en vooral functionele kindkenmerken te schrijven: 

1. Noteer alleen die informatie die jij en de leerkrachten die na jou komen, nodig hebben om het onderwijs goed in te richten. Denk aan informatie die bijdraagt aan een goede overdracht, gesprekken met ouders of kennisdeling met externe instanties. 
2. Beschrijf alleen het geobserveerde gedrag van je leerlingen. Vermijd vermoedens, want die kunnen een eigen leven gaan leiden. Zorg dat je alleen informatie vastlegt die helpt bij het bepalen van de juiste onderwijsaanpak.
3. Schrijf kort en bondig. Gebruik steekwoorden of hele korte zinnen. Als je dat moeilijk vindt, laat je zinnen dan met een werkwoord beginnen. Zo dwing je jezelf om zo kort en bondig mogelijk te schrijven. Bijvoorbeeld: “Is dromerig.” Of: “Heeft bevestiging nodig”. Maar beter want nog korter, is: “dromerig’ of “bevestiging nodig”.
4. Ga na of je een compleet beeld van de leerling hebt en geeft. Gebruik hierbij een tool zoals bijvoorbeeld de 7 L’en. Zo weet je zeker dat je niet iets belangrijks vergeet. Dit betekent overigens niet dat je over alle 7 factoren iets moet noteren. Doe dit alleen als het relevant is. 
5. Zorg voor samenhang met de onderwijsbehoeften. 
6. Zorg dat de onderwijsbehoeften duidelijke acties in zich hebben. Hier beschrijf je welke aanpak er nodig is. 
7. Werk de kindkenmerken regelmatig in losse notities bij zodat de informatie actueel is en blijft. Archiveer wat niet meer van toepassing is.